Co roku w województwie mazowieckim było ponad 300 adopcji. W ostatnich latach liczba ta nieco spadła, ale w samym 2023 roku rodzinę znalazło już 151 dzieci. A o dzieci przede wszystkim w całym tym procesie chodzi.

– Światowy Dzień Adopcji to dobry moment, by uświadamiać, czym jest sam proces, ale też obalać mity i przekłamania na jej temat. To przecież ważny proces tworzenia się rodziny, w którym istotne są obie strony: dziecko i kandydaci na rodziców. Trzeba mieć na względzie ich potrzeby i możliwości, pamiętać, że potrzebny jest czas, by się do adopcji przygotować. W tym wszystkim i dziecko, i potencjalni rodzice mogą liczyć na wsparcie mnóstwa osób pracujących w ośrodkach, które do adopcji przygotowują

– mówi Elżbieta Lanc, członek zarządu województwa mazowieckiego.

Dni otwarte w Wojewódzkim Ośrodku Adopcyjnym

W ciągu całego roku w Wojewódzkim Ośrodku Adopcyjnym (WOA) – zarówno w Warszawie, jak i w jego oddziałach: w Ostrołęce, Ciechanowie, Płocku, Radomiu i Siedlcach odbywają się spotkania, szkolenia dla kandydatów na rodziców, grupy wsparcia dla nich oraz dla rodzin adopcyjnych i poradnictwo. Na 9 listopada (czwartek) oddziały WOA zaplanowały specjalny dzień.

Oddział Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego w Radomiu (ul. Mokra 2) będzie miał tego dnia Dzień Otwarty, w ramach którego w godzinach 8:00 – 15:00 będzie można spotkać się z pracownikami ośrodka i uzyskać podstawowe informacje dotyczące adopcji, szkoleń, procesu przygotowania do adopcji. Osoby zainteresowane otrzymają odpowiedź na pytania: Dla kogo jest adopcja? Na czym polegają procedury adopcyjne? Czy są długotrwałe i wymagające? Dla jakich dzieci ośrodek szuka rodziców? Tego dnia odbędzie się również szkolenie dla kandydatów na rodziców adopcyjnych, by móc wspólnie spędzić ten dzień. Nie zabraknie też symbolicznego uśmiechu namalowanego na dłoni – u chcących w ten sposób celebrować kandydatów i pracowników.

Podobne inicjatywy będą miały miejsce w oddziale w Ciechanowie (ul. Orylska 3a) w godz. 8:00 – 16:00 i w Ostrołęce (ul. Piłsudskiego 38) w godz. 9.00-14.00. Tu również będzie można otrzymać odpowiedź m.in. na pytania o to, jak wygląda procedura adopcyjna i jakie wymogi musi spełnić kandydat na rodzica adopcyjnego. Oddział w Płocku zaplanował specjalny dzień na 15 listopada – wtedy pracownicy ośrodka będą do dyspozycji w godzinach 7:30-18:00.

Udział w tych dniach otwartych nie wymaga wcześniejszej rejestracji i jest w pełni bezpłatny.

Czy 2023 rok to dobry rok na adopcję?

Od 1 lutego 2023 r. weszły w życie znowelizowane przepisy regulujące procedury adopcyjne, zapowiadane przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej jako upraszczające drogę do przysposobienia dziecka.

– Częste skojarzenia osób myślących o adopcji to żmudność procedur. Tymczasem realia są takie, że większość dzieci przebywających w pieczy zastępczej nie jest zgłaszana do adopcji z powodu nieuregulowanej sytuacji prawnej i może zostać umieszczona wyłącznie w rodzinach zastępczych, umożliwiających kontakt z rodzicami biologicznymi. Poza tym większość dzieci czekających na adopcję to dzieci starsze albo ze znacznymi niepełnosprawnościami

– wyjaśnia Bożena Sawicka, dyrektor Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego.

Wprowadzone zmiany zwiększają szansę na pozyskanie rodzin dla dzieci starszych, objętych obowiązkiem szkolnym. Pomóc tu może rozszerzenie uprawnień dla rodziców adopcyjnych do korzystania z urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego wobec dzieci do 14. roku życia.

Dotychczas kandydaci, określając wiek dziecka, które chcieliby przyjąć, najczęściej ograniczali go do 6. roku życia, argumentując decyzję chęcią wykorzystania urlopów. Wprowadzona zmiana była długo wyczekiwana zarówno przez rodziców adopcyjnych, jak i pracowników ośrodków, bo obecność rodzica w domu w trakcie procesu adaptacji dziecka jest istotna z punktu widzenia budowania zaufania i poczucia bezpieczeństwa dziecka, bez względu na jego wiek.

Przyspieszeniu może też pomóc scyfryzowanie danych. Od marca procedury adopcyjne mogą być prowadzone przez ogólny system teleinformatyczny „Adopcja” – bez konieczności kopiowania setek, a nawet tysięcy stron dokumentacji dzieci i rozsyłania ich za pośrednictwem poczty tradycyjnej. Baza nadal jest zapełniana danymi, ale już dziś wiadomo, że to rozwiązanie – choć przynosi ośrodkom sporo niespodzianek – może być ostatecznie ułatwieniem ich pracy.

Uśmiechnięta dłoń

Światowy Dzień Adopcji, którego symbolem jest „uśmiechnięta dłoń” to, zgodnie z ideą pomysłodawcy Hanka Fortnera, przede wszystkim święto rodzin adopcyjnych. Jest to też dzień, który ma na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat adopcji, przedstawienie faktów i obalenie mitów jej dotyczących oraz pokazanie innej drogi rodzicielstwa. Dłoń jest symbolem pomocy, uśmiech oznacza radość a razem mają symbolizować radość z nowej rodziny.

Światowy Dzień Adopcji obchodzony jest na świecie od 2014 r. Pomysł zrodził się w USA, w fundacji non-profit AdoptTogether. Jej założyciel – Hank Fortener, wychowywał się w rodzinie, która przez była zarówno rodziną zastępczą, jak i adopcyjną. Znakiem rozpoznawczym tego dnia jest „uśmiechnięta dłoń”. Obiegające internet zdjęcia z taką dłonią to nie tylko solidaryzowanie się z rodzinami adopcyjnymi, ale też pretekst do rozmów na temat samej adopcji. Dłoń symbolizuje pomoc, a uśmiech – radość z nowej rodziny.

Dane o adopcji na Mazowszu

Od 2012 do 2023 roku przeprowadzono w województwie mazowieckim 5 686 adopcji, z czego 3 904 krajowych i 1 782 zagranicznych. Na przestrzeni wielu lat było to corocznie ponad 300 przysposobień. Tendencja utrzymuje się na podobnym poziomie – w ubiegłym roku wyniosła 387, a w trwającym jeszcze 2023 r. – już 259 (stan na 30 września 2023 r.).

Na terenie województwa mazowieckiego adopcjami zajmują się wyspecjalizowane ośrodki: Wojewódzki Ośrodek Adopcyjny (jest częścią Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej, jego główna siedziba jest w Warszawie, a oddziały zamiejscowe mieszczą się w Ciechanowie, Ostrołęce, Płocku, Radomiu i Siedlcach) oraz prowadzone przez organizacje pozarządowe Katolicki Ośrodek Adopcyjny w Warszawie, Ośrodek Adopcyjny Towarzystwa Przyjaciół Dzieci Zarządu Mazowieckiego Oddziału Wojewódzkiego i Katolicki Ośrodek Adopcyjny przy Caritas Diecezji Radomskiej.

Wojewódzki Ośrodek Adopcyjny prowadzi zarówno wojewódzki, jak i centralny (dla całej Polski) bank danych, czyli bazę z informacją o dzieciach gotowych do przysposobienia. Każdy z ośrodków i oddziałów zajmuje się adopcją krajową. Do prowadzenia adopcji zagranicznej uprawniony jest w skali kraju Katolicki Ośrodek Adopcyjny w Warszawie.

Najpierw dziecko

– Często ludzie dziwią się, że jest tak wiele dzieci niebędących w swoich biologicznych rodzinach, które nie są adoptowane. A to nie takie proste. Aby w ogóle rozważać możliwość znalezienia rodziny dla jakiegoś dziecka, musi ono przede wszystkim mieć klarowną sytuację prawną. Poza tym nie każde w pewnym sensie porzucone, odtrącone dziecko kwalifikuje się do adopcji

– mówi Bożena Sawicka, dyrektor Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego.

Kwalifikacja dzieci do adopcji odbywa się według zasad zapisanych w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Aby dziecko mogło być zakwalifikowane do adopcji, musi pozwalać na to jego sytuacja prawna. Dzieje się to w przypadkach, gdy rodzice zostali pozbawieni lub zrzekli się władzy rodzicielskiej, albo gdy dziecko jest sierotą biologiczną.

Muszą zostać przygotowane i zgromadzone odpowiednie dokumenty m.in. karta dziecka, informacje o jego stanie zdrowia i rozwoju. Wszystko odbywa się w oparciu o diagnozę psychologiczną dziecka, określenie specyficznych potrzeb, ocenę stopnia możliwości nawiązania więzi przez dziecko w nowej rodzinie i analizę więzi oraz całościowej sytuacji dziecka.

Tylko w tym roku do ośrodków adopcyjnych na Mazowszu zostało zgłoszonych 538 dzieci, z czego 259 zakwalifikowano do adopcji.

Przygotowania do bycia rodziną

Ośrodki adopcyjne nie są placówkami, w których przebywają dzieci. Są miejscem, w którym można znaleźć informację o dzieciach, które można adoptować. Ich pracownicy biorą udział w zespołach oceniających możliwość zakwalifikowania dziecka do tzw. przysposobienia. Przede wszystkim jednak zadaniem ośrodka jest przygotowanie potencjalnych rodziców do procesu, na który chcą się zdecydować.

– Adopcja musi być przemyślana, a to wymaga czasu. Warto więc od razu przyjąć odpowiednią perspektywę. Od momentu pierwszych decyzji o adopcji do tej ostatecznej upływa co najmniej kilka miesięcy, które wypełnione są spotkaniami, szkoleniami. Tak organizujemy pracę ośrodków, by potencjalni rodzice mogli przede wszystkim poznać samych siebie, swoje motywacje, zweryfikować oczekiwania, ale też nabyć gotowość do bycia rodzicem adopcyjnym

– wyjaśnia Mariusz Budziszewski, zastępca dyrektora Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznejds. profilaktyki uzależnień i wspierania rodziny.

Kandydaci na rodziców zgłaszający się do ośrodków adopcyjnych mogą liczyć na bezpłatne spotkania indywidualne prowadzone przez psychologa i pedagoga, a później również bezpłatne szkolenia i udział w grupach wsparcia.

To czas, w którym z jednej strony potencjalni rodzice weryfikują swoje wyobrażenia o adopcji, z drugiej – pracownicy ośrodków adopcyjnych mają szansę na poznanie kandydatów. Jednym z etapów jest też wywiad adopcyjny, czyli wcześniej umówiona wizyta w miejscu zamieszkania, która pozwoli poznać warunki mieszkaniowe kandydatów, ich motywację, a także stosunek do adopcji pozostałych domowników. Adoptować dziecko mogą zarówno osoby, które nie mają własnego, jak i ci tworzący biologiczną rodzinę dla innych dzieci.

– W Wojewódzkim Ośrodku Adopcyjnym realizujemy nasz autorski program „Bliżej dziecka”, który obejmuje dziewięć sesji grupowych i jedną indywidualną. W trakcie spotkań rodzina bierze udział w wykładach i ćwiczeniach z zakresu m.in. praw dotyczących adopcji i rozwoju dziecka. Co roku organizujemy kilka grup szkoleniowych dla kandydatów na rodziców adopcyjnych. Spotkania odbywają się w formie warsztatowo-wykładowej. Kandydaci mają wtedy możliwość poznać specyfikę potrzeb dziecka adopcyjnego, sposoby na budowanie trwałej więzi z nowym członkiem rodziny oraz wskazówki, jak radzić sobie w sytuacjach kryzysowych, a także aspekty prawne związane z procesem adopcyjnym. To również możliwość spotkania ze specjalistami pracującymi w obszarze problematyki dziecka adopcyjnego

– mówi Agata Kopczyńska, pedagog z Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego.

Certyfikat rodzica – i co dalej?

Gdy minie okres przygotowawczy, a kandydaci mają już świadectwa ukończonego szkolenia oraz opinie kwalifikacyjne, przychodzi czas oczekiwania na informację o dziecku. O tym, ile potrwa ten okres, decyduje wiele czynników – zarówno to, ile jest w danym momencie dzieci zgłoszonych do adopcji, jak i to, jakie oczekiwania ma rodzina (w odniesieniu do wieku dziecka, stanu jego zdrowia, liczebności rodzeństwa itd.). Istotne jest również to, ile zakwalifikowanych rodzin w danym momencie oczekuje na propozycję dziecka. Aktualnie na terenie województwa mazowieckiego jest ponad 200 takich rodzin.

Po przyjęciu propozycji następuje czas na wzajemne poznawanie się i budowanie relacji z dzieckiem. Ostatnim etapem jest postępowanie sądowe — czas od złożenia wniosku do sądu do ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie może trwać od kilku tygodniu do kilku miesięcy. Zależy on od decyzji sądu (terminu wyznaczenia sprawy, potrzeby sporządzenia dodatkowych opinii itp.).

Adopcja: bezpłatna i świadoma

Cała procedura przygotowywania do adopcji jest w Polsce bezpłatna i powszechnie dostępna. Najważniejsze jest, by rodzice podejmujący decyzję o adopcji, byli jak najlepiej do niej przygotowani.

– Od lat nie brakuje osób chętnych do przysposobienia dzieci. Jednak w trakcie szkoleń, które przechodzą kandydaci na rodziców adopcyjnych, ale też później okazuje się, że nie każdy ma gotowość – czy ekonomiczną, czy psychologiczną na stworzenie rodziny np. dla dziecka z niepełnosprawnościami lub licznego rodzeństwa. Każdy przypadek jest indywidualny. Dlatego zachęcamy, by kontaktować się z ośrodkami adopcyjnymi. Warto czerpać wiedzę u źródła, warto weryfikować swoje wyobrażenie o adopcji, a w razie potrzeby korzystać z fachowej pomocy. Prowadzimy nie tylko szkolenia dla potencjalnych rodziców, ale wsparciem staramy się objąć również tych, którzy stali się już rodzicami adopcyjnymi i mierzą się później z różnymi trudnościami

– dodaje dyrektor Sawicka.

Tekst: Monika Nowakowska / Radio Plus Radom